Τι είναι η σελίδα «Μαθαίνοντας Ιστορία»;

Είναι γενική διαπίστωση ότι η διδασκαλία του μαθήματος της Ιστορίας σε όλες τις βαθμίδες εκπαίδευσης είναι μια δυσάρεστη εμπειρία για τους μαθητές. Το μάθημα έχει καταστεί χρόνια τώρα αποθητικό, κάνοντας τους μαθητές να τρέφουν πολύ αρνητικά συναισθήματα για την Ιστορία γενικά.

Πιστεύουμε ότι η διαμόρφωση της παραπάνω κατάστασης οφείλεται στην ισχύουσα – τα τελευταία είκοσι χρόνια – αντίληψη για το “τι είναι” εν τέλει Ιστορία γεγοενός που έχει καθορίσει και τον τρόπο διδασκαλίας του μαθήματος.

Βασική παράμετρος – συνέπεια της αντίληψης περί Ιστορίας (ή μάλλον ιστοριών) κατά τη σύγχρονη (μετανεωτερική) εποχή που διανύουμε – είναι η διδασκαλία μιας Ιστορίας (ελληνικής) χωρίς συνέχεια. Η Ιστορία των γεγονότων έχει σχεδόν εξοβελιστεί στερώντας από τους μαθητές της δυνατότητα να αντιληφθούν την Ιστορία ως μια αλληλουχία ιστορικών γεγονότων. Αντ’ αυτού η Ιστορία που διδάσκεται είναι θεματική, είτε λέγεται ρητά (όπως λ.χ. στην Ιστορία κατεύθυνσης της Γ Λυκείου των ΓΕΛ), είτε είναι στην πράξη, όπως ισχύει με όλα σχεδόν τα σχολικά εγχειρίδια. 

Οι μαθητές καλούνται να κατανοήσουν μια Θεματική Ιστορία χωρίς να έχουν γνωρίσει το ιστορικό πλαίσιο και την αλληλουχία των ιστορικών γεγονόταν, των οποίων αυτές οι Θεματικές αποτελούν φυσικά αναπόσπαστο μέρος. Καλούνται δηλαδή να “εμβαθύνουν” θεματικά χωρίς να έχουν ποτέ διδαχθεί την Ιστορία ως σύνολο, χωρίς να έχουν εποπτεία της ιστορικής εποχής, την οποία προσεγγίζουν θεματολογικά. 

Τα αποτελέσματα είναι, όπως αναμένετο, τραγικά. Οι μαθητές αγνοώντας το όλον καλούνται να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν το μέρος… Μάλιστα να εξεταστούν επ’ αυτών των αποσπασματικών γνώσεων.

Το μάθημα της Ιστορίας, έχοντας χάσει έτσι τον ουσιαστικό του χαρακτήρα, την γενική αφήγηση του ιστορικού παρελθόντος και την αναζήτηση καίριων κρίκων αλληλουχίας ανάμεσα στα γεγονότα και στις εποχές, έχει καταντήσει οικονομική ιστορία και κοινωνική ιστορία, αλλά πάντως όχι Ιστορία.

Το μάθημα από μια γοητευτική και διδακτική μελέτη του ιστορικού παρελθόντος, έχει καταντήσει πραγματικό συμπίλημα – συρραφή αποσπασματικών γνώσεων – άνευρων και ασύνδετων μεταξύ τους. Οι μαθητές όταν φθάνουν τελικά στις τελευταίες τάξεις του Λυκείου είναι “ιστορικά αναλφάβητοι” καθώς δεν κατέχουν την αλληλουχία και τη συνέχεια του ιστορικού χρόνου, τόσο του δικούς τους πολιτισμού, όσο, πολύ περισσότερο, άλλων πολιτισμών.

Δεν πρέπει να απορεί κανείς που οι διδάσκοντες συναντούν συχνά την άρνηση των μαθητών τους και την απώθησή για το μάθημα, φέρνοντας τους εκπαιδευτικούς σε απορία και αδιέξοδο.

Καθώς η διδασκαλία της Ιστορίας έχει απωλέσει τον αφηγηματικό της χαρακτήρα, τη χρονική συνάφεια και τα συμφραζόμενα, οι μαθητές αδυνατούν να τοποθετήσουν τις “θεματικές” πάνω σε μια ιστορική γραμμή. Η σύγχυση είναι απόλυτη – και η αποστήθιση βασιλεύει, παρά τους αντίθετους ισχυρισμούς σε επίπεδο στόχων.

Η “αδυναμία” – ή ίσως η απροθυμία – της σύγχρονης ιστορικής επιστήμης να επιλέξει ως διδακτέα μια συνολική ιστορική αφήγηση, περιορίζεται να εστιάζει στα επιμέρους, στις ασυνέχειες, στην ιδιαιτερότητα. Το καθολικό και το διαχρονικό έχουν εξοριστει από τη διδασκαλία της Ιστορίας, που σε αυτή την περίπτωση γίνεται ιστορία ή ιστορίες, ένας χαοτικός ιστορικισμός. 

Στο πλαίσιο αυτή της μετανεωτερικής αντίληψης δεν έχουν θέση αφηγήσεις όπως η Ελληνική Μυθολογία, που στόχευε ανέκαθεν στην μεταβίβαση γνώσεων και αξιών, με τρόπο που κέντριζε το ενδιαφέρον των ακροατών και τους δραστηριοποιούσε οπτικοακουστικά, έχει ουσιαστικά εξαφανιστεί. Οι νέοι και οι νέες σήμερα στην Ελλάδα δεν γνωρίζουν Ελληνική Μυθολογία, μια και έχει καλλιεργηθεί η ιδέα ότι πρόκειται για “παραμύθια”! Ανάλογη τύχη έχει και η διδασκαλία του Βυζαντίου: δεν είναι αβλεψία το γεγονός ότι αποφεύγεται οποιαδήποτε εθνοτική αναφορά στην προέλευση αυτού του πολιτισμού, καθώς μένει να “αιωρείται” και να μένει αναπάντητο το ερώτημα: “Ήταν εντέλει Έλληνες οι Βυζαντινοί;” οι μαθητές δεν καταλαβαίνουν ποιος λαός κατεξοχήν υπήρξε ο φορέας αυτού του πολιτισμού…και φυσικά ποια είναι η σημασία του στη συνολική αντίληψη για την Ιστορία των Ελλήνων (κυρίως των νεο-Ελλήνων).